Главная страница новостей
 
    
З успамінаў паэта:
    “Я прыязджаю на сваю блакітную, дарагую Шклоўшчыну з асаблівай радасцю: тут жыве мая мілая мама, мае цудоўныя землякі, што росцяць ураджай, заўсёды старанна працуюць на ўсіх участках вытворчасці. Ва ўсіх маіх кнігах родная Шклоўшчына – галоўная тэма. Бо мая вёска – часцінка маёй роднай Беларусі”.
                                                                        “Я шчыра ўдзячны роднай хаце
                                                                        І добрай печы, на якой
                                                                        Сядзелі мы, малыя дзеці,
                                                                        Зімой завейнаю, калі
                                                                        Трашчалі ад марозу сцены,
                                                                        А мы пад кажухом старым
                                                                        Хаваліся, сядзелі ціха,
                                                                        А печ сцюдзёная была.
                                                                        І ўсё ж я ўдзячны роднай печы,
                                                                        За казкі шчырыя, якія
                                                                        Расказвала матуля нам…”
                                                                                                                                                Яўген Крупенька
    
    Яўген Міхайлавіч Крупенька нарадзіўся 20 жніўня 1936 года ў вёсцы Саськаўка Шклоўскага раёна ў сялянскай сям’і. Маці, Браніслава Пятроўна, з асабістай любасцю расказвала: «Ты, сынок, нарадзіўся якраз тады, калі я не паспела дажаць жыта. Але бацька сказаў: «Жыта няхай і асыпецца – не бяда! Затое ў мяне ў сям’і ёсць мужчына. Сын! І цяпер ты за ім глядзі, як вока».
    Вось што успамінае сам пісьменнік: «Бацька вельмі хацеў дзяцей, вельмі перажываў, калі памерлі першынцы, і на маё з’яўленне на свет ён глядзеў як на самую вялікую падзею ў сваім жыцці. Вядома ж, ён радаваўся, калі маці нарадзіла яшчэ дзвюх сясцёр – Таісу і Паліну, але ўсё ж мяне ён любіў асабліва моцна. І калі ў грозным сорак першым з аднавяскоўцамі пакідаў парог роднай хаты, ён доўга трымаў мяне на руках, туліў да сябе, гладзіў па галаве, цалаваў і даў апошні наказ маці: «Глядзі дзяцей, беражы Жэню». За гады вайны шмат чаго давялося перажыць: і голад, і холад, не раз глядзець смерці ў вочы. І ўсё ж, давялося выжыць, перамагчы смерць. Нялёгкім было і пасляваеннае жыццё. Вясной, каб пракарміцца, дзеці разам з дарослымі збіралі гнілую бульбу, з якой пяклі «пірагі», варылі казялец, заечае шчаўе. У школу Яўген пайшоў адразу ў трэці клас. У школе была невялічкая бібліятэка, і за час вучобы хлопчык перачытаў усе кнігі, што былі ў наяўнасці. І, вядома, сам пачаў пісаць у рыфму, але друкавацца пачаў не з вершаў, а з баек. Больш сур’ёзна пачаў працаваць у паэзіі пасля заканчэння Фашчаўскай сярэдняй школы, калі стаў літсупрацоўнікам у рэдакцыі Шклоўскай раённай газеты «Чырвоны барацьбіт». Пісаў нататкі, рэпартажы, нарысы, друкаваў вершы. У 1955-1958 гадах служыў у Савецкай Арміі. З 1958 года працуе літсупрацоўнікам газеты «За вяртанне на Радзіму», у 1959 годзе – часопіса «Блакнот агітатара». З 1961 года – загадчык аддзела піянерскага жыцця часопіса «Бярозка». Вучыўся ў літаратурным інстытуце ім. А. Горкага, пасля яго заканчэння, з 1979 года – літаратурны кансультант, у 1980-1990 гадах – супрацоўнік аддзела прапаганды і агітацыі газеты «Чырвоная змена».
    У 1955 годзе быў удзельнікам рэспубліканскай нарады маладых пісьменнікаў, дзе пашчасціла бачыць і слухаць Я. Коласа. З 1956 года творы паэта друкаваліся на старонках рэспубліканскай перыёдыкі.
    Аўтар зборнікаў вершаў «Салаўі» (1969), «Нядзеля» (1972), «Бусліны човен» (1975), «Юбілейныя бліны» (1984), «Карэнні» (1986) і шэрага іншых. У цэнтры увагі яго кніг вершаў – стваральная праца, маладосць і каханне, вернасць грамадзянскаму абавязку, малая радзіма, Шклоўшчына – запаведны куточак Радзімы, гасціннасць сваіх землякоў, дарагі вобраз маці, гераічнае мінулае беларускага народа.
    Яўген Крупенька зрабіў пераклад на сучасную беларускую мову «Слова аб палку Ігаравым». Пераклаў на беларускую мову творы рускіх, украінскіх паэтаў. Член Саюза пісьменнікаў РБ з 1980 года.
    Зборнік вершаў «Жыццём прысягаю» – апошняя кніга паэта, якую ён пісаў на бальнічным ложку. Яна – разнастайна жанрава і тэматычна: лірычныя і публіцыстычныя вершы, творы пра мір і вайну, роздум аб сям’і, сяброўстве, каханні. Сюды ж увайшлі сатыра і гумар, вершы для дзяцей, пераклад «Слова аб палку Ігаравым». У зборніку – усе бакі нашага складанага і шматграннага жыцця, духоўны і жыццёвы вопыт пасляваеннага пакалення. Акрамя таго, тут і зварот да часоў сівой гісторыі, тут і роздум аб хуткаплыннасці часу:
                                                                        Я ведаю, не за гарамі час, калі
                                                                        Апошні час ступлю я па раллі,
                                                                        І кінутае мною зерне дасць усходы,
                                                                        Што зашумяць даспелай збажыной.
                                                                        І хоць ніколі не сустрэну свой
                                                                        Я шчодры жнівень, важкі, умалотны,
                                                                        Прапахлы сонцам, ліўнямі і потам, –
                                                                        Шчаслівы буду, што нашчадак мой
                                                                        Будзе ісці за плугам баразной
                                                                        І будзе на стале надзённым хлеб заўсёды…
                                                                        Тут і арыгінальныя замалёўкі прыроды, і прачулыя вершы аб каханні:
                                                                        Так мне ў жыцці наканавана лёсам,
                                                                        Самім сабой да скону дзён пражыць,
                                                                        Збіраць грыбы, збіваць па сцежках росы,
                                                                        На ніве важкі колас узрасціць,
                                                                        І, дзе б ты ні была, –
                                                                        За сотні вёрстаў, –
                                                                        Адну цябе і помніць, і любіць.
    Гэтым самым Я. Крупенька як бы пацвярджае, што ён – лірык, які ўдала спалучае тонкія пачуцці з глыбокім роздумам.
    Палкасць і перакананасць у праваце сваіх поглядаў на з’явы і падзеі – неад’емная частка паэтавай душы, яго побыту і працы. Ён, як правіла, адгукаецца на ўсё, што кранае сэрца. І таму ў яго лірыцы, побач са спавядальнымі вершамі на вечную тэму, – надзённыя, публіцыстычныя строфы.
    Увогуле, ў сваіх творах Я. Крупенька не прыхарошвае сябе, не жадае быць лепшым, чым ён ёсць. Гэта шчырасць і надае яго творам душэўную і духоўную энергію.
    Тэма Маці – адна з самых запаветных у паэзіі.
    Тэма, якая вымагае самай бездакорнай дакладнасці і прастаты слова. І Я. Крупеньку гэта дакладнасць і прастата даюцца натуральна, нязмушана:
    
                                                                        Так, як маці, ніхто не умее на свеце
    
                                                                        Немаўлят сваіх песціць, калыханку спяваць.
    
                                                                        Так, як маці, ніхто не ўмее прывеціць
    
                                                                        І ў дарогу праводзіць, з дарогі чакаць…
    Тэма дружбы і сяброўства займае ў творчасці Я. Крупенькі значнае месца, і не толькі па колькасці прысвечаных ім радкоў. У ягоным свеце сяброў не забываюць, без поклічу прыходзяць на дапамогу, прабачаюць слабасці і крыўды, захоўваюць вернасць, былое братэрства застаецца свяшчэнным:
         
                                                                        Я – грэшны і святы.
    
                                                                        Я каюся і плачу.
    
                                                                        Я ўсё раблю, што толькі захачу
    
                                                                        За кожную памылку і няўдачу
    
                                                                        Заўсёды вельмі дорага плачу.
    
                                                                        Я – хлебароб, рашчу жыты.
    
                                                                        Я – цесля.
    
                                                                        Я многае зрабіць хачу паспець.
    
                                                                        Я – моцны і бяссільны,
    
                                                                        Крочу з песняй,
    
                                                                        З якой мяне разлучыць толькі смерць.
    
    Апошняя кніга вершаў Я. Крупенькі – гэта сапраўдная святочная сустрэча для аматараў паэзіі.
    
                                                                        Бо ёсць святы, якія з намі заўсёды:
    
                                                                        О, як імгненне мне знайсці такое
    
                                                                        Хоць раз адзіны ў сваім жыцці,
    
                                                                        І ты, зачараваная красою
    
                                                                        Ягонай, з месца не магла сысці.
    
                                                                        З’явіся ты, малю цябе, імгненне,
    
                                                                        Адзіны раз, каб мог убачыць я
    
                                                                        І свет і час. Я стану на калені
    
                                                                        Перад табой, каб толькі змог пасля
    
                                                                        Сказаць табе на схіле свайго дня
    
                                                                        Без горычы цяжкой “Да пабачэння”.
    Вершы Я. Крупенькі маюць права на доўгае і плённае жыццё.
    Памёр паэт у 1990 годзе, пахаваны на могілках у роднай вёсцы.
    На доме, дзе ён нарадзіўся, у 1992 годзе ўстаноўлена мемарыяльная дошка.
                                  
                                                     На здымку: у час ускладання кветак да магілы паэта
                                  ;     
                                                    На здымку: адкрыццё мемарыяльнай дошкі
    
                                                                    Успамін сястры паэта Паліны Нікіцінай

    Мой брат Яўген Крупенька старэйшы за мяне на пяць гадоў. Яго памятаю, калі мне стукнула гадоў сем, а яму было ўжо дванаццаць. Мы з братам былі неразлучныя, ён мяне вельмі любіў і шкадаваў. А я яго надта любіла таму, што ён мне нічога не шкадаваў, усяму вучыў, а яшчэ многа мне чытаў.
    Бацька наш загінуў на вайне, таму было вельмі цяжка жыць, не было чаго есці. Брат браў нас з сястрой, і мы ішлі збіраць гнілую бульбу, з якой маці пякла аладкі. Збіралі казялец, заячае шчаўе, а брат яшчэ ў лесе збіраў з птушыных гнездаў яйкі. Вось гэтым мы і сілкаваліся.
    У хаце была халадэча. Брат к сваім дванаццаці гадам быў у хаце за гаспадара. Грошай не было нават на тое, каб купіць школьныя прылады. Жэня хадзіў у лес, драў лазу, сушыў яе і насіў на плячах за 6 вёрстаў здаваць у нарыхтоўчую кантору, а потым я з сястрой і братам сабіралі лекавыя травы, якія таксама аддавалі нарыхтоўшчыкам.
    А яшчэ, каб пражыць і дапамагчы маці, брат наймаўся пасвіць чужую жывёлу. Так было, пакуль Жэня не закончыў10 класаў Фашчаўскай СШ, куды хадзіў за 6 вёрстаў.
    Брат вельмі рана пачаў пісаць байкі і вершы ў раённую газету. Ён застаўся ў маёй памяці з кніжкамі пад пахай. Мы сталі жыць лепей, калі брат стаў працаваць у раённай газеце пасля школы. Ён прыходзіў кожную суботу дамоў і прыносіў нам па 5-6 буханак хлеба, даваў маці грошы, нарыхтоўваў дровы на зіму.
    Калі Жэня адслужыў у Арміі, пачаў працаваць у Мінску ў розных газетах і часопісах. Ён, як мог, дапамагаў нам. Дзякуючы гэтаму, мы з сястрой закончылі школу і прадоўжылі вучобу далей: я – на эканаміста, сястра – на медычку.
    Жэня даволі часта наведваўся дадому. Ён вельмі любіў і шкадаваў нашу любімую мамулю, прысвяціў ёй многа сваіх вершаў. А маці, як я помню, ніколі не называла яго Жэнем, а толькі «мой любы сынок» (і малога, і дарослага). Яна надта хацела, каб ён вучыўся, і была вельмі рада, калі ён закончыў Маскоўскі літаратурны інстытут імя М. Горкага.
    Пасля смерці маці брат вельмі часта прыязджаў да мяне ў Шклоў. Многа часу ўдзяляў маім дзецям, вучыў іх беларускай мове, расказваў казкі і прыгоды, якіх ён шмат ведаў. Вельмі любіў свой родны кут, вёску Саськаўку і нашу Шклоўшчыну, пра якую напісаў многа вершаў.
    Брат мой быў вельмі простым, любіў людзей, ніколі нікому нічога не шкадаваў. Мог і аддаваў апошнюю, як кажуць, капейку. У яго было многа школьных таварышаў, з якімі ён падтрымліваў сувязь, а таксама і паэтаў-сяброў. Частымі гасцямі ў мяне з братам былі паэты Мікола Федзюковіч, Рыгор Яўсееў, Міхась Стральцоў і іншыя.
    Жэня апошнім часам быў надта хворы. Усяго ён надрукаваў больш за 15 кніг. Яго апошнія творы напісаны пра боль, смутак, смерць. А за тры гады да яе, у дзень свайго 50-годдзя, ён прыехаў дамоў у Саськаўку і паказаў, дзе яго пахаваць. Потым я так і зрабіла.
    Памёр Яўген 4 лютага 1990 года на 54-м годзе жыцця. На яго абеліску надпіс з яго верша «Калі памру»: Калі памру, дык стану я тваім, любімая зямля.
    
    Нікіціна, П. Успамін сястры / Паліна Нікіціна // Ударны фронт. – 2006. – 19 жніўня. – С. 3
.
    
                                                            Успамін аб Я. Крупеньку пісьменніка Лявона Анціпенкі
    Лёс звёў мяне з Яўгенам Крупенькам у даўнім часе, калі мы былі вучнямі старэйшых класаў і сустрэліся на абласной нарадзе паэтаў-пачынальнікаў у Магілёве. Адразу пасябравалі: я – з Крычаўскага раёна, ён – са Шклоўшчыны. Мы на той нарадзе чыталі разам свае вершы, уносілі праўкі ў іх. Наша дружба працягвалася і надалей. Асабліва яна праявілася, калі я атабарыўся ў Шклове, робячы ў рэдакцыі раённай газеты, а Жэня наязджаў на радзіму з Мінску. Наогул, ён быў вельмі дружалюбны таварыш. Не выпадкова ў адным са сваіх вершаў ён пісаў:
                                                                                   Як ніколі, хочацца сягоння
                                                                                   Цеплыню сяброўскіх рук адчуць.
    Напачатку літаратурнай дзейнасці Я. Крупенька не мінае сваіх родных мясцін, любай Шклоўшчыны, шырокіх і неабсяжных пад сонцам ніў і прыцененых абмытымі дажджамі лясоў. Вядома, паэт захапляецца такімі ж, адданымі свайму краю, землякамі. Невыпадкова ў памяці засталіся славутыя радкі паэта:
                                                                                   Я вас прашу: на Шклоўшчыну прыедзьце,
                                                                                   Да нас хоць на хвілінку завітайце.
                                                                                   Вам будуць рады, і заужды з дарогі
                                                                                   Вам твар сцюдзёнай асвяжаць вадой.
                                                                                   Засцелюць стол абрусам самым чыстым,
                                                                                   Вам на пачэсным покуце сядзець.
                                                                                   Да раніцы бяседзе быць сяброўскай,
                                                                                    Гасцінныя заўсёды землякі.
    Часам здаецца нават, што сама прырода распавядала вуснамі паэта – такі маналіт яго паэзіі.
    Але вернемся да першых паэтычных крокаў паэта. У Фашчаўскай сярэдняй школе была невялічкая бібліятэка. Жэня перачытаў усе яе кнігі і прызнаецца: «І, вядома, сам пачаў пісаць у рыфму. Але друкавацца пачаў не з вершаў, а з баек. Першую байку «Два працадні» надрукаваў у раённай газеце. Я нічога ў ёй не выдумляў. Проста ўзяў канкрэтны факт: жонка калгаснага рахункавода ніводнага дня не выходзіла на працу, а яе муж ёй прыпісваў працадні. Я толькі замяніў імя той «працаўніцы, але яна адразу пазнала сябе…».
    Сапраўды па-сур’ёзнаму аддаўся Яўген Крупенька паэзіі, калі стаў супрацоўнікам шклоўскай раённай газеты, «пайшоў на свой хлеб». Яго вершы рэгулярна з’яўляюцца ў «раёнцы». Як удзельнік нарады маладых пісьменнікаў рэспублікі 1955 года меў шчасце, па прызнанню паэта, бачыць і слухаць Якуба Коласа.
    І яшчэ адна знакавая сустрэча – з вядомым паэтам-земляком Сцяпанам Гаўрусёвым. Яна адбылася ў Магілёве. Ён ацаніў вартасць вершаў Я. Крупенькі, сказаў, што яны заслугоўваюць друкавацца ў рэспубліканскай прэсе. «Узяў іх, і неўзабаве яны былі змешчаны ў «Чырвонай змене». З таго часу я пачаў друкавацца ў рэспубліканскіх газетах і часопісах».
    За час літаратурнай працы Яўген Міхайлавіч выдаў шэраг кніжак паэзіі і сатыры Сярод іх «Салаўі», «Нядзеля», «Бусліны човен», «Слон пад мікраскопам», «Стрэчанне», «Юбілейныя бліны», «Карэнні» і інш. Пасля смерці паэта у 2002 годзе выйшла апошняя яго кніга «Жыццём прысягаю», якая напісана ім на бальнічным ложку. У яе прадмове пазначана: «разнастайная жанрава і тэматычна: лірычныя і публіцыстычныя вершы, творы пра мір і вайну, роздум аб сям’і і сяброўстве, каханні. Сюды ж увайшлі сатыра і гумар, вершы пра дзяцей, пераклад «Слова аб палку Ігаравым».
    
     Анціпенка, Л. У святле саськаўскіх бяроз : [успамін аб пісьменніку- земляку Я. Крупеньку] / Л. Анціпенка // Ударны фронт. – 2011. – 20 жніўня. – С. 3.

 

Меню сайта

<
ВЕРСИЯ САЙТА ДЛЯ СЛАБОВИДЯЩИХ
Публичный центр правовой информации
Электронные ресурсы
Пользователям библиотеки
Руководителям чтения
Наши достижения
Программы
Онлайн-проекты
Онлайн-игротека

Портал Президента Республики Беларусь.      Сайт Министерства культуры Республики Беларусь.      Сайт Могилёвского областного исполнительного комитета.     Сайт Шкловского райисполкома.       Портал Национальной библиотеки Республики Беларусь.      Сайт Могилёвской областной библиотеки.
213004, Могилёвская обл., г. Шклов ул. Советская д.2
E-mail: lib@library-shklov.by
тел. 8(02239)93-460; 8(02239)93-141
Copyright © ГУК "Централизованная библиотечная сеть Шкловского района"
Design and development Shklov library