Вы на главной странице "Шык Барух"

 

     Главная страница ресурса
Шык Барух 
     Барух бен Яакаў Шык са Шклова (Шкловер) (нар. 1744, Шклоў — 1808, Слуцк) — папулярызатар навукі ў асяроддзі ўсходнееўрапейскіх габрэяў, пісьменнік, перакладчык і выдавец кніг на іўрыце. Ранні прадстаўнік Гаскалы (Габрэйскага Асветы) ва Усходняй Еўропе.
     Барух Шык нарадзіўся ў горадзе Шклоў (на тэрыторыі Вялікага княства Літоўскага ў складзе федэратыўнай дзяржавы Рэч Паспалітая, цяпер Беларусь) у сям'і патомных рабінаў, яго дзед па маці быў адзін з самых вядомых рабінаў XVIII стагоддзя, аўтар кнігі іўр. (Sha'agat arye, Рыканье льва) Ар'е Лейб Гінцбург (англ.)руск. Першапачатковую равінскую адукацыю Барух атрымаў у свайго бацькі, вядомага рабіна, былога рабінам Шклова каля 20 гадоў. У 1764 годзе стаў рабінам і некаторы час працаваў суддзёй (даян (іўрыт) бел.) у габрэйскім судзе ў Менску. Прага ведаў павяла яго ў Заходнюю Еўропу, ён вывучаў медыцыну ў Англіі і атрымаў медычны дыплом, у прыватнасці, авалодаў латынню, затым пераехаў у Берлін, дзе пазнаёміўся з многімі дзеячамі Гаскалы, такімі як Мозес Мендэльсон, Давід Фрыдлендер (англ.) русск. і Нафталі Гірц Весселі (Візель) (англ.) руск.
     У Берліне Шыку трапіўся старажытны рукапіс кнігі XIV стагоддзя па пталемееўскай астраноміі, геаметрыі і календары (Yesod Olam, Аснова Свету), і ён яе выдаў у 1777 годзе. У тым жа годзе з'явіліся ўласныя працы Шыка па астраноміі іўр. (Amudei shama'im, Слупы нябёсаў) і анатоміі чалавека (Tiferet adam, Хараство чалавека). Берлінскія прыхільнікі гаскалы аказалі вялікую падтрымку пісьменніцкай і выдавецкай дзейнасці Шыку, многія з іх, у тым ліку і сам Мендэльсон падпісаліся загадзя на будучыя кнігі і дапамагалі з фінансаваннем. Паэт Весселі нават напісаў ухвальную паэму ў гонар кніг Шыка. Але праз пяць гадоў пасля адбыцця Шыка з Берліна, Весселі склаў дастаткова нядобры партрэт польскага рабіна, хто адстаў ад сусветнай культуры, дзе згадваюцца кнігі Шыка. У той перыяд (1784 год) берлінскі гурток спрабаваў выкарыстоўваць Саламона Маймона ў якасці прапагандыста навуковых ведаў на іўрыце, зрэшты, беспаспяхова. Яшчэ пазней, у 1789 годзе, зноў з падачы Мендэльсона, выйшла больш за паспяховае сачыненне Менахема Мендла Лефіна (англ.) русск. іўр. (Moda le-Bina, Веданне для разумення). Ва ўсіх трох выпадках Мендэльсон падтрымліваў пераклад навуковых кніг на іўрыт з мэтай асветы габрэяў Усходняй Еўропы, прычым гэта кірунак, мабыць, было намечана пры знаёмстве з Шыкам. У адрозненне ад Маймона і Фрыдлендэра, Шык застаўся артадаксальным габрэем, у яго кнігах сустракаецца, напрыклад, крытыка Азарыя дэ Росі за недастаткова дакладнае прытрымліванне уяўленням Мудрацоў Талмуда аб прыродзе. У адрозненне ад Маймона Шык вярнуўся ў 1778 годзе з Берліна ў родную Польшчу.
     Медыцынскія сачыненні Шыка засноўваліся на лацінскіх кнігах, часам яны бывалі састарэлымі, а часам ён паказваў веданне найноўшых дасягненняў. Так, ён не ведаў сістэмы кровазвароту, хоць яна і была адкрыта там, дзе вучыўся Шык — Уільямам Гарвеем ў Англіі, але ведаў пра выкарыстанне мікраскопа ў медыцынскіх даследаваннях у працах Марчэла Мальпігі і адкрыццё лімфатычнай сістэмы Улафам Рудбеком. У адрозненне ад папярэдніх габрэйскіх навукоўцаў, такіх як Давіда Ганса і Ёзэфа Дельмедзіго, Шык не згадвае ў ранніх працах аб сістэме Каперніка, але шмат цытуе навуковыя лацінскія кнігі такіх аўтараў, як Джероламо Кардана па медыцыне і Франсуа Віета па астраноміі. У кнігах Шыка адчуваецца таксама ўплыў кабалы, асабліва пры вывучэнні анатоміі чалавека:
     – Ўнутры чалавека заключаны ключы да таямніцы Бога, як сказана «І ў плоці сваёй я ўбачу Бога». Бог стварыў чалавека па свайму вобразу і падабенству, так што чалавек можа з пазнання самога сябе спасцігнуць таямніцы і набыць веды пра Творцу.
     Шык цытаваў антрапаморфныя пасажы з кнігі «Зогар» пры абмеркаванні дэталяў анатоміі, так, лёгкія ставіліся да адной пары кабалістычных «сфірот», ныркі — да іншай, мозг адпавядаў вышэйшай з «сфирот» кетер (карона), у чым, безумоўна, адбіваецца ўплыў Мошэ Хаіма Луцатто, згадванага Шыкам. У 1778 годзе Шык прыбыў у Вільну для знаёмства з Віленскім гаонам і атрымання яго адабрэння. Пасля гэтага Шык выдаў пераклад часткі кніг Эўкліда на іўрыт (1780 год), а таксама пераклаў з ангельскай дапаможнік па алгебры, геаметрыі і трыганаметрыі (Kne Mida, Адзінкі вымярэння) (1784 год). Апошняя кніга атрымала некалькі стрыманае і кароткае адабрэнне вядомага рабіна і спецыяліста па галах (габрэйскаму закону) Йехезкеля Ландау, для чаго ездзіў у Прагу ў 1783 годзе. У прадмове да перакладу Эўкліда Шык пераказаў размову з Гаонам, які рэкамендаваў перакладаць пабольш навуковых кніг на іўрыт. У гэтай жа прадмове змяшчаецца найбольш вядомае выказванне Шыка, у якім ён перадае словы Гаона:
     – Я чуў сам з яго святых вуснаў, што кожная загана ў веданні навук прывядзе чалавека да ста заганаў у мудрасці Торы, бо Тора і навука цесна звязаныя.
     Некаторыя іншыя сведчанні пацвярджаюць стаўленне гаона да навук, апісаннае Шыкам.
     Купец і вучоны габрэй І. Цэйтлін (1742-1822) стварыў нешта накшталт малой акадэміі ў сваім маёнтку Вусце каля горада Чэрыкава, дзе сярод іншых дзейнічаў і Шык. Відаць, ён меў там лабараторыю для навуковых заняткаў. Там жа Шык напісаў кнігу па асабістай гігіене(Derekh Yashara, Прамы шлях). Пад канец жыцця, магчыма, пераехаў у Слуцк, дзе быў лекарам князя Радзівіла.
     У прадмове да перакладу Эўкліда Шык патлумачыў, якая матывацыя стаяла за яго дзейнасцю па распаўсюджванню навуковых ведаў:
     Яны прывялі да таго, што народ Ізраіля грашыў у адносінах да навук і быў уражаны слепатой. Яны зрабілі народ Ізраіля пасьмешышчам... Імя Божае апаганьваецца, калі язычнікі кажуць нам, што мы дурная нацыя, а не нацыя мудрацоў... Не такі быў шлях нашых Мудрацоў, ніякая таямніца, вучэнне або навука не былі схаваныя ад іх.
     Шмат разоў згадваюцца насмешкі над адсталасцю габрэяў, па ўсёй верагоднасці, адлюстроўваюць уласны вопыт аўтара ў Берліне, калі высветлілася, што многія яго веды, атрыманыя гадамі працы, безнадзейна састарэлі, перш за ўсё незнаемства з сістэмай Каперніка. Пасля Берліна Шык звузіў кола прадметаў да матэматыкі і пачаў пазбягаць здабывання навуковых фактаў з старых яўрэйскіх кніг, у тым ліку Талмуда і «Зогара». У прадмове да «Меры вымярэння» ён піша:
     У наш час «навукі» служаць павелічэнню пашаны Торы. Яны робяць мудрацоў Торы паважанымі і шануемымі у вачах народаў і князёў. Таму я вырашыў прыйсці на дапамогу народу Ізраіля.
     Па матэрыялах інтэрнэт-крыніц 
Гістарычны партрэт
Сведкі далёкіх часоў
Шклоў народжаны тройчы
Легенда "Чаму Шклоў?"
Зорыч Сямён Гаўрылавіч
Шклоўскі кадэцкі корпус
Тэатр Зорыча
З гісторыі друкарні
Марголін Маісей Маркавіч
Шык Барух
213004, Могилёвская обл., г.Шклов ул.Советская д.2
E-mail: Shklov-cbs@yandex.ru
тел. 8(0239)-32-141; 8(0239)-31-460
Design and development Shklov library