Главная страница ресурса
Зарэцкі Міхаіл Яўхімавіч 
     Міхась Зарэцкі нарадзіўся 20 лістапада 1901 года ў сяле Высокі Гарадзец Сенненскага павета Магілёўскай губерні (цяпер Талачынскі раён) у сям’і вясковага дзьяка Яўхіма Ануфрыевіча і яго жонкі Пелагеі Лявонцьеўны. Неўзабаве яго бацька быў пераведзены на службу ў царкву ў вёску Зарэчча Шклоўскага раёна. Менавіта тут рос і мужнеў будучы пісьменнік. Аб гэтым паселішчы ў маляўнічай мясцовасці на беразе Дняпра асталіся ў памяці пісьменніка самыя добрыя ўспаміны і ружовыя спадзяванні. Пад уражаннем паэтычнай назвы вёскі Міхась Зарэцкі і абраў свой пісьменніцкі псеўданім.
     Накірунак у вучобе Міхасю абраў бацька. Пасля заканчэння школы, калі хлопцу споўнілася дзесяць гадоў, пераступіў парог Аршанскага духоўнага вучылішча. Пасля яго вучобу працягваў у Магілёўскай духоўнай семінарыі, якую пакінуў, калі пачалася рэвалюцыя. Юнака захапілі рэвалюцыйныя падзеі. Пайшоў перапісчыкам у паўвайскавую часць. З пачатку 1919 года працаваў настаўнікам на Магілёўшчыне, а потым працягваў педагагічную дзейнасць на пасадзе загадчыка Шклоўскага валаснога аддзела народнай асветы. Сурёзнай школай жыцця стала для М. Зарэцкага служба у Чырвонай Арміі, дзе ён на пасадзе палітработніка знаходзіўся з 1920 па 1926 год. Вось як ён успанінае пра гэты час:
     «Бясконцыя блуканні з месца на месца, блізкае знаёмства з дзесяткамі і сотнямі самых разнастайных чалавечых тыпаў — усё гэта ўзбагаціла мяне невычэрпным запасам матэрыялу, які я выкарыстаў пасля ў цэлым шэрагу сваіх апавяданняў».
     У 1921 годзе пачалася літаратурная дзейнасць М. Зарэцкага, хоць ён, паводле ўласных успамінаў, ніколі не збіраўся быць пісьменнікам.
     З першых твораў ён зачараваў людзей сваёй рамантыкай і працавітасцю, сваім імкненнем да ўзвышанага і прыгожага.
     Багатае веданне тагачаснага пераломнага жыцця пасадзейнічала Зарэцкаму напісаць праўдзівыя творы пра рэвалюцыйны час. У апавяданнях «Бацькаў сын», «Ліпа», «Цішка-бабыль» паказаў, як працоўныя вёскі ўздымаліся на барацьбу з ворагам рэвалюцыі, далучаліся да актыўнай грамадскай дзейнасці. Аўтар ствараў вобразы змагароў за перамогу новага ладу, узнімаў складаныя маральна-этычныя праблемы у творах «42 дакументы», «Ворагі», «Дзіўная», «Кветка пажоўклая».
     Пісьменніка захаплялі рэвалюцыйныя падзеі, пераўтварэнні. А яны, у сваю чаргу, былі звязаны з лёсам людзей, часам трагічнымі ў тым плане, што новы час успрымаўся або адвяргаўся наогул. Такія перапетыі характэрны аповесці Зарэцкага «Голы звер». Крытыка таго часу і нават блізкія сябры па пяру называлі аўтара «выказнікам ідэалогіі варожага класа».
     Не ў лепшым плане быў ацэнены і раман «Крывічы». Пачатак яго быў надрукаваны ў часопісе «Полымя» за 1929 год. Далейшай публікацыі не было, хоць у часопісе значылася: «працяг будзе». Справа ў тым, што ў рамане намячаўся накірунак нацыянальнага адраджэння беларусаў. Такое ўспрымалася на тым часе крамолай.
     Неўзабаве Зарэцкі быў выключаны з партыі. Не з’яўляўся ў «Полымі», хаця планавалася да друкавання яго драма «Рагнеда». Рукапіс знік. Невядома, ці быў завершаны раман «Крывічы».
     А тым часам «паламянныя» крытыкі дапісаліся да таго, каб Зарэцкі адмовіўся ад рамана «Крывічы», раскаяўся ў сваіх грахах.
     Тым не менш з пакаяннем Зарэцкі чакаў да 1931 года, — піша А. Марціновіч. Нарэшце адчуў, што неабходна хоць неяк пайсці «насустрач» тым, хто так хоча засцерагчы яго ад далейшых «памылак» і дараваць «памылкі» ранейшыя. Адчуў — трываць далей проста не стае сіл, таму тэрмінова прапанаваў у «Полымя» фрагменты новага твора. Іх убачылі чытачы, калі раскрылі наступны нумар часопіса за 1931 год. Быў надрукаваны ўрывак з рамана «Смерць Андрэя Беразоўскага», які называўся «Рубеж».
     У 1932-1933 гадах Зарэцкі піша раман «Вязьмо», які друкуецца ў часопісе «Полымя» . Гэта лепшы твор таго часу, у якім аб’етыўна паказана калектывізацыя ў Беларусі. Невыпадкова на конкурсе з нагоды 15-годдзя Кастрычніцкай рэвалюцыі раман быў прызнаны як адзін з лепшых твораў.
     Але творчая актыўнасць пісьменніка трагічна прыпыняецца. У лістападзе 1936 года М. Зарэцкі быў арыштаваны па лжывым даносе і беспадстаўна абвінавачаны ў кантррэвалюцыйнай і нацыяналістычнай дзейнасці. Следства працягвалася да 1937 года. Спачатку ён праходзіў як радавы ўдзельнік контррэвалюцыйнай арганізацыі, якую стварыў Я. Купала. Потым кіраўніком зрабілі М. Зарэцкага і як кіраўніка арганізацыі яго прыгаварылі да растрэлу.
     Доўга лічылася, што М. Зарэцкі памёр у турме ў першы год вайны. Але высветлілася, што гэта не так, 29 кастрычніка 1937 года яго растралялі.
     Рэабілітаваны ў 1957 годзе.
Творчая спадчына>>>
Анціпенка
Леанід Міхайлавіч
Арцем'еў
Віктар Іванавіч
Галіноўская
Ніна Васільеўна
Жыгуноў Алесь
Зарэцкі Міхась
Крупенька
Яўген Міхайлавіч
Сербантовіч
Анатоль Станіслававіч
Харланцьеў
Уладзімір Арцёмавіч
Шаўцоў
Іван Міхайлавіч
Шыцік
Уладзімір Мікалаевіч
213004, Могилёвская обл., г.Шклов ул.Советская д.2
E-mail: Shklov-cbs@yandex.ru
тел. 8(0239)-32-141; 8(0239)-31-460
Design and development Victoria Voronkova